Sang chấn tâm lý Hiểu để chữa lành – tác giả Bessel Van Der Kolk không phải là tựa sách dễ đọc, dễ thẩm thấu nhưng cũng không phải là lựa chọn quá đỗi chuyên môn cứng nhắc hay khó hiểu.
Cuốn sách cũng không chỉ dành cho những người hoạt động trong lĩnh vực Tâm lý học hay những cá nhân đang nỗ lực để đối diện với các Sang chấn tâm lý.
Đây là tựa sách thuộc lĩnh vực khoa học có lối thể hiện nhân văn với nhiều chia sẻ đầy xúc cảm của bác sĩ Y khoa cũng chính là tác giả của cuốn sách. Đây cũng là một cuốn sách với nhiều nội dung có thể khiến bạn mất nhiều năng lượng vì rất đỗi thương cảm, đồng cảm.
Với nhiều cung bậc cảm xúc kèm những bài học giá trị về Sang chấn tâm lý, cuốn sách cũng khiến mình có được những trải nghiệm giá trị và muốn chia sẻ đến mọi người!
Bất cứ ai cũng có thể Sang Chấn Tâm Lý
Đối với chúng ta, cụm từ Sang Chấn Tâm Lý có vẻ không mấy quen thuộc. Bởi vốn dĩ chúng ta chưa có một khái niệm gần với những nhận định về các vấn đề tâm lý.
Để dễ hình dung, chúng ta nên ý thức được rõ ràng hơn về Sang Chấn Tâm Lý. Đó không phải là những nỗi buồn, những lo lắng, trăn trở thường ngày. Đó cũng không nặng nề đến mức chúng ta phải thường trực sống trong bệnh viện dành cho những người có vấn đề tâm thần.
Nhưng, Sang Chấn Tâm Lý có thể xen vào bất cứ khi nào trong cuộc sống của chúng ta, khiến chúng ta khó lí giải được hành vi của chính mình, thận chí làm tổn thương bản thân và những mối quan hệ gắn bó.
Như vậy, Sang Chấn Tâm Lý vốn dĩ không rõ ràng như nguồn gốc của một căn bệnh. Chúng là kí ức, là những gì chúng ta đã trải qua nhưng chúng không ở lại trong quá khứ mà có thể đeo bám chúng ta đến hiện tại và tác động mãnh liệt vào cách chúng ta suy nghĩ, hành động. Và không riêng bất kì cá nhân nào khác, chúng có khả năng lan truyền đến những người thân thương cũng như thế hệ sau của chúng ta.
Đó là tác động cực lớn của những Sang Chấn Tâm Lý không được Nhận biết, không được Chữa lành.
Vậy chúng đến từ đâu mà bất kể ai trong chúng ta cũng có thể mang trong mình những Sang Chấn Tâm Lý?
Chúng đến từ mọi tình huống trong cuộc sống: Một sự mất mát những người thân yêu, Một quãng thời gian bị lạm dụng tình dục, Một vụ tai nạn, Một sự thay đổi môi trường học tập hay làm việc,…
Ngoài ra, Bạn cũng không cần là nhân vật chính trong các tình huống thật sự thì mới mang theo mình những sang chấn đó. Sang chấn có thể bắt nguồn từ việc bạn chứng kiến một tình huống tai nạn, một hình ảnh bạo lực,…
Chỉ đơn giản như vậy thôi. Bộ não bạn ghi nhận những cảm xúc, hình ảnh, âm thanh,… khi xảy ra một sự kiện nào đó. Và bạn bị mắc kẹt ở thời điểm đó lúc nào mà không hay!
Nơi an toàn nhất có thể là nơi thiếu an toàn nhất
Một trong những điểm nổi bật mà mình nhận được từ Sang chấn tâm lý – Hiểu để chữa lành chính là bài học về tầm quan trọng của gia đình.
Có thể nói, tựa sách này không chỉ phù hợp cho những cá nhân muốn tìm hiểu về lĩnh vực tâm lý mà còn là một cuốn sách nên có trong danh mục sách dành cho các bậc phụ huynh để hiểu về vai trò của gia đình.
Thông thường, chúng ta yêu thương trẻ, chăm sóc trẻ và luôn thường trực những lo lắng về mức độ an toàn của trẻ khi chúng đi học, sinh hoạt động đồng,… Nhưng, nơi khiến trẻ dễ tổn thương, dễ mắc phải những vấn đề tâm lý lại là mái ấm của chúng.
Tại ngôi nhà của những đứa trẻ, chúng luôn cần được bảo bọc, thương yêu thì đó cũng là nơi chúng dễ dàng bị tổn thương dẫn đến những Sang Chấn Tâm Lý mà mãi đến khi trưởng thành rất khó khăn để vượt qua.
Mình thật sự cảm thấy đau lòng khi nghe về những câu chuyện được đề tả trong cuốn sách. Đứa trẻ là nhân vật chứng kiến bạo lực gia đình, đứa trẻ là nạn nhân của lạm dụng tình dục do chính người thân của mình gây nên, đứa trẻ là nhân vật bị đổ lỗi cho những bi kịch xảy ra trong chính mái ấm của chúng, đứa trẻ là nhân vật đứng bên lề sự quan tâm và yêu thương thật sự của cha mẹ chúng,…
Dẫu vậy, tâm trí của đứa trẻ luôn cần sự chăm sóc của gia đình – kể cả khi gia đình là nơi kinh hoàng nhất đối với tuổi thơ của chúng. Vậy nên, chúng học cách chấp nhận mọi hoàn cảnh trong mái ấm của mình, miễn chúng vẫn có một ngôi nhà để trở về.
Đôi khi, để in hằn trong tâm trí của trẻ cũng không cần đến những cú sốc lớn như bạo lực, hay lạm dụng. Mỗi phụ huynh đều có thể mắc sai lầm khi nuôi dạy trẻ với những nỗi ám ảnh cá nhân của mình, nói cách khác, Sang chấn của trẻ cũng có thể xuất phát từ cách mà người lớn không nhận ra hành vi của mình cũng bắt đầu từ những Sang chấn trong quá khứ.
Vết thương càng lớn, Sự chối bỏ càng nhiều
Theo logic thông thường, chúng ta nghĩ rằng, khi có bất cứ sự kiện gì xảy ra, tác động của chúng càng lớn thì chúng ta sẽ lưu giữ thời khắc đó rõ ràng. Nhưng không!
Có rất nhiều trường hợp lâm sàng đã cho thấy, sau khi trải qua sang chấn, mọi kí ức thuộc về cảm xúc một cách rời rạc. Những người trải qua sang chấn thường không thể kể lại những gì họ đã trải qua như một câu chuyện trong quá khứ. Tất cả chỉ là những mảnh ghép không hoàn thiện, mang tính xúc cảm, thiếu logic.
Thậm chí, có những trường hợp, họ còn không nhớ họ đã trải qua những gì trong quá khứ.
Đó chính là trở ngại rất lớn trong quá trình trị liệu Sang chấn tâm lý.
Và thấu hiểu điểm mấu chốt này, sẽ giúp chúng ta có cái nhìn cảm thông hơn đối với những người đã trải qua sang chấn.
Việc chúng ta gượng ép ai đó phải kể lại một câu chuyện trọn vẹn có mở đầu, kết thúc sau sang chấn của họ là điều rất khó khăn, đôi khi là một cực hình đối với họ.
Như vậy, trong quá trình thấu hiểu để chữa lành những sang chấn, chúng ta không thể vội vàng nhận định, không thể phán xét. Tất cả chỉ là những mảnh ghép đơn lẻ cần có thời gian cũng như phương pháp phù hợp để có thể chữa lành.
Chuẩn bị hành trang cho hồi phục sang chấn
Những nội dung thuộc Phần V – Con đường hồi phục, tác giả Bessel Van Der Kolk đã tập trung làm rõ những phương pháp mà ông đã sử dụng để hỗ trợ cho những trường hợp ông được tiếp cận.
Mình sẽ không nêu chi tiết các phần nội dung có trong tựa sách Sang chấn tâm lý Hiểu để chữa lành. Mục này mình sẽ tóm tắt một số thông tin gợi mở để bạn có thể tiếp tục để trải nghiệm cuốn sách với các nội dung chuyên sâu của tác giả nhé!
Gọi tên được cảm xúc
Việc gọi tên cảm xúc tưởng chừng như đơn giản nhưng lại khó khăn đối với người có Sang chấn tâm lý.
Họ không dễ dàng đối mặt với sang chấn, không xâu chuỗi được sang chấn, không giải thích được quá khứ của chính họ. Hầu như họ rối bời trong những cảm xúc đan xen nhau.
Đó chính là một trong những yếu tố khiến giai đoạn gọi tên được cảm xúc được đánh giá quan trọng.
“Trong khi sang chấn khiến chúng ta chết lặng thì con đường thoát khỏi sang chấn lại được lát bằng những từ ngữ, được lắp ráp cẩn thận từng mảnh một, cho đến khi toàn bộ câu chuyện có thể được phơi bày”
Phân biệt được Quá Khứ và Hiện Tại
Sang chấn tâm lý được biểu hiện rõ nét khi cá nhân đó bị mắc kẹt vào khoảnh khắc đã xảy ra điều tồi tệ với họ / hoặc họ là người chứng kiến.
Đối với mỗi cá nhân, khoảnh khắc đó có thể dài ngắn khác nhau. Nhưng, tâm trí của họ không thể nào tháo gỡ được các mâu thuẫn xoay quanh sang chấn.
Vì thế, họ luôn cảm giác thời điểm đó có thể tái diễn lại bất cứ lúc nào mặc dù quá khứ đó đã rất xa hiện tại cũng như không hề giống với tương lai.
Đôi khi một sự kiện, một hành vi của người đối diện cũng khiến họ lo hãi. Cụ thể hơn, có thể hiện tại hay tương lai họ đã trở thành những người trưởng thành nhưng “đứa trẻ” bên trong vẫn luôn yếu đuối, tự trách móc bản thân và không đánh giá được tình hình thực tế.
Quá khứ không thể thay đổi. Cũng không có một phép màu nào có thể xóa bỏ quá khứ. Để giúp Sang chấn giảm bớt tác động cũng như cảm giác về hiện tại, tương lai trở nên “an toàn” hơn thì bản thân cá nhân đó phải có cảm nhận rạch ròi giữa quá khứ và thực tại. Họ cần “ghi đè” những dữ liệu “an toàn” ở hiện tại để thay thế dần những cảm giác “bất ổn” của quá khứ mà họ đã “lo hãi” trải qua.
Đặc quyền của Tình Yêu Thương
Những kiến thức về Sang chấn tâm lý sẽ dễ dàng giúp chúng ta nhận diện được những bất ổn định trong hành vi hoặc cách tiếp cận các tình huống thường ngày của một ai đó.
Tuy nhiên, sự cảm thông, tình yêu thương đối với những gì chúng ta cảm nhận từ một Sang chấn tâm lý của một ai đó luôn cần phải có sự kiểm soát nếu chúng ta thật sự muốn đồng hành tích cực với họ. Bởi vì, có những tình huống việc cố gắng giúp đỡ cũng chính là tạo cơ hội để những người bị sang chấn cảm thấy tồi tệ hơn trong nỗi đau của họ.
Điều đầu tiên chúng ta có thể làm là kiểm soát cảm xúc thương cảm để truyền dẫn sự thương cảm vào việc tập trung vào họ, lắng nghe họ, tạo cho họ cảm giác an toàn khi ở bên cạnh. Chấp nhận họ khi họ phản ứng gay gắt, kì quặc hoặc quá khó hiểu.
Đó chính là đặc quyền của Tình Yêu Thương – Điều mà họ không nghĩ rằng họ có thể đón nhận.
Tình Yêu Thương bằng cách nào đó có thể chữa lành những tổn thương từ quá khứ.
Tạm kết
Khoa học luôn xuất hiện trong tâm trí chúng ta là những rạch ròi, những kết luận khuôn mẫu. Nhưng không, khoa học về Tâm lý học – cụ thể là những nghiên cứu về Sang chấn được đưa ra trong cuốn sách này lại đầy tính nhân văn, đầy xúc cảm đưa đến cho chúng ta nhiều cung bậc khi trải nghiệm.
Trên đây là những mảnh ghi chép nhanh của mình trong quá trình đọc Sang chấn tâm lý – Hiểu để chữa lành của tác giả Bessel Van Der Kolk.
Để có thể trải nghiệm chi tiết những nội dung vừa mang tính khoa học vừa mang tính nhân văn từ việc trị liệu Sang chấn tâm lý, bạn hãy trực tiếp đọc thật sâu để đón nhận những thông tin giá trị đến từ kinh nghiệm trị liệu của Tiến sĩ Y khoa và cũng là tác giả của cuốn sách!
Thân mến,
Kin – Trên Kệ Sách.
